Alimenty natychmiastowe – komu i kiedy przysługują?

Problemy z płaceniem alimentów w Polsce

Rozwód lub separacja rodziców nie mogą być zgodnie z prawem przyczyną pogorszenia warunków życia dziecka. Do rejestru prowadzonego przez BIG InfoMonitor, według stanu z maja 2022 roku, zgłoszonych było 262 tys. mężczyzn, dłużników alimentacyjnych. Problem istnieje mimo tego, że obecnie grozi więzienie za niepłacenie alimentów. Brak środków potrzebnych na utrzymanie dzieci może być odczuwalny, zanim dojdzie do zasądzenia wysokości kwoty świadczenia. Aby temu zapobiec, analizuje się wprowadzenie alimentów natychmiastowych. 

Pomysłodawcą zmian jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Poza zapewnieniem warunków do życia dla dziecka autorzy zwracają również uwagę na: 

• mniejsze formalności, 
• odciążenie sądów, 
• mniejsze wydatki na obsługę prawną przez małżonków.

Propozycja pojawiła się kilka lat temu, po czym wrócono do niej w 2022 roku. Miał to być element projektu nowelizacji ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw.

Od kiedy mają być dostępne alimenty natychmiastowe? Niestety, ale nie uchwalono odpowiednich przepisów. W grudniu 2022 roku rzecznik praw dziecka Mikołaj Pawlak wystąpił z prośbą do premiera o jak najszybsze wprowadzenie alimentów natychmiastowych. Jak twierdzi – dzieci nie mogą dalej czekać, a tymczasem trwają prace nad tym rozwiązaniem. Już wcześniej przygotowano założenia nowych przepisów, które pojawiły się na stronach rządowych.

Alimenty natychmiastowe – założenia

W maju 2021 roku przedstawiono dużo szczegółów dotyczących nowych przepisów. Oto kluczowe założenia planowanych alimentów natychmiastowych:

• przyznanie alimentów ma się odbywać na podstawie postępowania nakazowego, w kilkanaście dni;
• ubiegający się o alimenty będą mogli złożyć pozew poprzez gotowy formularz dostępny online;
• wniosek będzie prosty do wypełnienia, aby można było uniknąć korzystania z usług prawników;
• jedynym wymaganym dowodem ma być odpis aktu urodzenia dziecka.

Wysokość alimentów natychmiastowych

Kwota alimentów ma być uzależniona od liczby dzieci w rodzinie i wysokości minimalnego wynagrodzenia w Polsce w danym roku. Zatem nie byłaby to stała suma, tylko corocznie zmieniana. Od 1 stycznia płaca minimalna w Polsce wynosi 3 490 brutto. W 2023 roku najniższa pensja zostanie podniesiona jeszcze raz, od 1 lipca, Zatem świadczenie zwiększyłoby się jeszcze w tym roku. Planowano, że alimenty natychmiastowe wyniosą:

• jedno dziecko – 21% minimalnego wynagrodzenia,
• dwoje dzieci – 19% minimalnego wynagrodzenia,
• troje dzieci – 17% minimalnego wynagrodzenia,
• czworo dzieci – 15% minimalnego wynagrodzenia,
• pięcioro i większa liczba dzieci – 13% minimalnego wynagrodzenia.

Od 1 stycznia 2023 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 3490 zł, co oznacza, że alimenty natychmiastowe byłyby równe:

• 732,9 zł – jedno dziecko,
• 663,1 zł – na każde dziecko przy dwojgu,
• 593,3 zł – na każdy dziecko przy trojgu,
• 523,5 zł – na każde dziecko przy czworgu,
• 453,7 zł – na każde dziecko przy pięciorgu i więcej.

Stawki te są wyższe, niż minimalne alimenty zasądzane obecnie przez sądy Według projektu, ustalenie takiej wysokości alimentów natychmiastowych nie oznacza, że nie można się domagać wyższych na podstawie obowiązujących dotąd przepisów. Głównym celem jest zapewnienie maksymalnie szybko środków osobie, która sprawuje opiekę nad dzieckiem. 

Czy alimenty natychmiastowe będą dożywotnie?

Zgodnie z projektem środki mają przysługiwać na dziecko do ukończenia przez nie 25. roku życia poza wyjątkami. W przypadku gdy nie będzie ono w stanie się samodzielnie utrzymać, sąd może wydłużyć na wniosek uprawnionego okres wypłacania świadczenia. 

Kontrowersje wokół alimentów natychmiastowych

Alimenty natychmiastowe budzą kontrowersje w wielu różnych środowiskach. Przeciwnicy ich wprowadzenia obawiają się, że będą one przyznawane niejako z automatu. Zwracają oni uwagę na możliwość ich nieuczciwego przyznawania. Obecnie, alimenty przyznaje sąd po dogłębnym zbadaniu każdej sprawy. Nowy projekt zakłada bardzo przyspieszoną drogę do ich otrzymania. Wątpliwości budzi także wysokość alimentów natychmiastowych. Wiele osób może mieć problem z ich regularnym płaceniem. Nawet teraz, przy niższych stawkach, dużą popularnością cieszą się pożyczki na alimenty.

Wprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego

Postępowania te są kolejnym elementem projektu. Ma do nich dochodzić bez rozwodu, tzn. przed rozwodem lub separacją małżonków, którzy mają małe dzieci. Celem jest doprowadzenie do pojednania, a jeśli nie będzie to możliwe, to do sprawnego i bezkonfliktowego przejścia przez sprawę sądową, mając na uwadze dobro dzieci. Inicjatywa ta nie będzie płatna. Ważną rolę mają odgrywać mediatorzy – ich uczestnictwo w sprawach powoduje, że rozwód trwa przeważnie kilka miesięcy, a nie tak jak bez mediacji – nawet do 2 lat. Mediator ma za zadanie ustalić warunki formalnego zakończenia związku, zasady opieki nad dziećmi. Mediacja nie będzie praktykowana w związkach, w których małżonek znęcał się nad rodziną. 

Kolejnym efektem nowego prawa ma być większa ochrona dzieci przed krzywdą. Sądy rodzinne mają mieć obowiązek powiadamiania prokuratury o sprawach wszczętych z urzędu o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej, kiedy istnieje podejrzenie zagrożenia dobra dziecka. 

Póki co alimenty natychmiastowe są pomysłem, który pojawił się kilka lat temu. Trudno przewidzieć, czy będą wdrożone i na jakiej zasadzie.